შემოქმედება

***ამ რამდენიმე დღის წინ „ტელე-იმედის“ გადაცემა
„გია ჯაჯანიძის შოუში“ მიწვეული იყო ძალიან საინტერესო მეცნიერი და მკვლევარი
გია კვაშილავა.
ამ ფაქტთან დაკავშირებით გთავაზობთ სტატიას, რომელიც გამოქვეყნდა ჟურნალ „გზაში“ და რომელიც, ვფიქრობთ, უფრო ახლოს გაგაცნობთ ძველი ქართული ცივილიზაციის მკვლევარს.
------------------ ღვთის საჩუქარი, ანუ მათემატიკური ფორმულებიდან „დიდი დედის“,ნანას საგალობლამდე მარინა გოგოლაშვილი ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თეორიული და გამოყენებითი ენათმეცნიერების სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტის (ხელმძღვანელი აკად. თამაზ გამყრელიძე)
ერთ მოკრძალებულ ოთახში დღის მეორე ნახევარში ყოველთვის დაგხვდებათ ახალგაზრდა მეცნიერი გია კვაშილავა, რომელიც დღის პირველ ნახევარს თავისი ბავშვობის ოცნების განხორციელებას უთმობს, მათემატიკას ასწავლის თბილისის კერძო სკოლა „ოქროს აკვნის“ მოსწავლეებს. „ყოველთვის მინდოდა, მათემეტიკის მასწავლებელი ვყოფილიყავი და ეს სურვილი ჯერ კიდევ პირველ კლასში განვაცხადე, მარტვილის რაიონის სოფელ კურზუს საშუალო სკოლაში შესვლის პირველსავე დღეს. ამიტომ როგორი სამეცნიერო მუშაობითაც უნდა ვიყო დაკავებული, პედაგოგობას ვერასოდეს შეველევი“, - ამბობს მეცნიერი. ცოტა არ იყოს, საოცარია, მაგრამ ფაქტია, რომ პირველკლასელის ეს სურვილი განსაკუთრებულ ნიჭად გამოვლინდა მათემატიკის შესწავლის პროცესში და მეშვიდე კლასიდან იმედისმომცემი პატარა მათემატიკოსი გადაიყვანეს ქუთაისის ანდრია რაზმაძის სახელობის ფიზიკა-მათემატიკურ სკოლაში, სადაც მათემატიკას არაჩვეულებრივი პროფესიონალი და გონებაგახსნილი პედაგოგი, ვახტანგ ჯავახაძე ასწავლიდა. მან იცოდა, აგრეთვე, ლათინური, ბერძნული, ინგლისური, ჩინური ენები და ფინიკიური დამწერლობაც კი. მოსწავლეები ღრმად რომ ჩასწვდომოდნენ მათემატიკის არსს, ამ ენათა დამწერლობის ნიშნების შესწავლას ავალებდა მათ. ცხადია, დამწერლობის ნიშნებს სხვა მოსწავლეებიც სწავლობდნენ, მაგრამ მათ შორის მხოლოდ გიას მოუვიდა აზრად, სამი ენა ერთმანეთისთვის შეედარებინა და მარტო შეეჭიდა კიდეც ამ საინტერესო საქმეს. აკვირდებოდა გეომეტრიული ფიგურებით გამოსახულ ასო-ნიშნებს და ფიქრობდა, რა შეიძლებოდა, ყოფილიყო ყველა ამ ნიშნის საწყისი აღნიშვნა. -„კვლევის პროცესში ებრაული და არაბული დამწერლობის ნიშნებიც შევისწავლე და საბოლოოდ მივედი იმ დასკვნამდე, რომ ებრაული, არაბული და ბერძნული ანბანი ფინიკიურიდან მომდინარეობს.ჩემი აღმოჩენით ისე აღვფრთოვანდი, მეგონა სამყაროს ჭიპს მივაგენი, ის კი არ ვიცოდი, რომ ეს უკვე აღმოჩენილი იყო,“- აშკარად კარგი იუმორის გრძნობით ხუმრობს ახალგაზრდა მეცნიერი. 1989 წლის 13 დეკემბერს ჯერ კიდევ მე-11 კლასელი, მომავალი მეცნიერი გაზეთ „სახალხო განათლებაში“ წააწყდა ნინო კიღურაძის წერილს, ფესტოსის დისკოს სავარაუდო წაკითხვის შესახებ, რომლის მცდელობა ჰქონდა ავსტრიელ ინჟინერს, ჰერბეტ ცებიშს. გია კვაშილავას ყურადღება მიიპყრო სტატიაში განხილულმა ბუდაპეშტის ეირენეს საერთაშორისო კონგრესმა, რომელიც 1988 წელს გაიმართა და რომელზეც ცებიშმა თავისი კვლევა წარადგინა. აქვე შეიტყო, რომ მეცნიერს ფესტოსის დისკოს გაშიფვრაში ჩაურთავს ქართველური ენები. ამ კონგრესს ესწრებოდნენ ქართველი მეცნიერები: აკადემიკოსი გურამ ლორთქიფანიძე, პროფესორები ვახტანგ ჯაფარიძე და ნელი მახარაძე. გია კვაშილავა იმდენად დაინტერსდა ამ ფაქტით, რომ ძიებამ აღმოაჩენინა ცებიშის წიგნი, „იბერიული - ღმერთების ენა“. გაარკვია, აგრეთვე, რომ ინგლისელმა არქეოლოგმა, სერ არტურ ევანსმა 1894 წელს გადაწყვიტა, საბერძნეთში შეხვედროდა გერმანელ არქეოლოგ შლიმანს, რომელიც იქ არქეოლოგიურ კვლევებს აწარმოებდა და გაემართა მიკენის დასახლებისკენ (ბერძნების I ქალაქი, ჰომეროსამდე 700 წლით ადრე), სადაც გათხრები მიმდინარეობდა. აქ ევანსმა შემთხვევით ჯოხი წაჰკრა ქვებს შორის მოქცეულ პატარა ქვას, რომელიც აღმოჩნდა გემმა (ბეჭედი) რვაფეხას ამოტვიფრული ნიშნით. ევანსი მიხვდა, რომ ეს არ იყო ადგილობრივი, ბერძნული ნიშანი და მისი წარმოშობის მისაკვლევად ამოირჩია კუნძულ კრეტის, კნოსოსის დასახლება. ადგილობრივი ბერძნისგან შეიძინა ის ადგილი, სადაც, მისი ვარაუდით, კნონოსის სასახლე უნდა მდგარიყო და, მართლაც, იქ აღმოაჩინა მეფე მინოსის ქვის ტახტი, რომლის ხის სიმბოლური ასლი, როგორც სამართლიანობის სიმბოლო, დაამზადეს და რომელზეც დღეს ზის პრეზიდენტი ჰააგის საერთაშორისო სასამართლოში. ევანსმა თქვა: „მე ვიპოვე ცივილიზაცია, რომელიც არც ბერძნულია და არც რომაული“. 1900 წელს ევანსმა აწარმოა არქეოლოგიური კვლევები კრეტის კუნძულზე აღმოჩენილ კნონოსის სასახლეში და მიაკვლია თიხის ფირფიტების არქივს სამეურნეო-ადმინისტრაციული ხასიათის ჩანაწერებით. მეცნიერი ყველაზე მეტად სწორედ ამ ფირფიტებით დაინტერსდა, აწარმოა მათი კლასიფიკაციაც და დაასკვნა, რომ უფრო ძველი, A კლასის ხაზოვანი დამწერლობა, სავარაუდოდ, გამოიყენებოდა ძველი წელთაღრიცხვით 1400–1450 წლებში, შედარებით ახალი, B კლასის ხაზოვანი კი ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 1450–1100 წლებში... 1941 წელს ევანსი გარდაიცვალა და, როგორც გია კვაშილავა აღნიშნავს, მასში განსაკუთრებული ემოცია გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ აღსასრულის ჟამს ევანსს ინტენსიური სიცხადით ელანდებოდა მინოსელები... შემდეგ მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო და აღარავის ეცალა კრეტისა და მინოსელებისათვის... პარალელურად ძლიერდებოდა გია კვაშილავას ინტერესი ლინგვისტიკაში. მე-5 კურსზე პროფესორმა მიხეილ ჭიჭინაძემ წაუკითხა საგანი „მათემატიკის დაფუძნება, ფილოსოფია და ისტორია“. მის ლექციებს ორი ძირითადი დანიშნულება ჰქონდა: ერთი მხრივ, მომავალ მეცნიერს ღრმად უნდა სცოდნოდა საკუთარი დარგის ისტორია, ხოლო, მეორე მხრივ, მას უნდა შექმნოდა ცოდნის ფართო დიაპაზონი და მაღალი მეცნიერული ერუდუცია. როგორც ჩანს, ლექტორმა შეამჩნია სტუდენტის განსაკუთრებული ნიჭი, რადგანაც აკადემიკოს გიორგი ჭოღოშვილს უთხრა: „გია კვაშილავას აქვს ყველა შესაძლებლობა, რომ ბერძნულ ენაზე დაწერილი „ევკლიდეს გეომეტრია“ დაამუშაოსო. გიამ მოიძია შესაბამისი ლექსიკონი და თუმცა აქ ამოკითხულმა მათემატიკურმა ტერმინებმა, ცოტა არ იყოს, შეაკრთო, მაინც არ დანებდა, სამუშაოს ექვს თვეში მოერია და ნაშრომი კათედრაზე წარადგინა. კათედრის წევრებმა ცალსახად მოიწონეს ნაშრომი, მხოლოდ გიორგი ჭოღოშვილი დუმდა, შემდეგ რატომღაც მესამე პირში განაცხადა: „გია კვაშილავა ამ მიღწევით არ უნდა დაკმაყოფილდეს. ახლა აიღოს ჰოლანდიელი მეცნიერის, ვანდერ ვარდენის წიგნი „ძველი ეგვიპტური, ბაბილონური და ბერძნული მათემატიკა“ და დაამუშაოსო.“ სამუშაო თემად არჩეული ჰქონდა ძველი წელთაღრიცხვის XVII საუკუნეში ქურუმის მიერ პაპირუსზე დაწერილი ეგვიპტური მათემატიკური ტექსტის კვლევა პირამიდის ფართობისა და მოცულობის შესახებ. მეცნიერებათა აკადემიის ბიბლიოთეკაში მითითებული წიგნის რუსული თარგმანი მოიპოვა. ასე შეისწავლა მომავალმა მეცნიერმა ერთდროულად ეგვიპტური იეროგლიფური და ბაბილონური ლურსმული დამწერლობები. სტუდენტობის შემდეგ გია კვაშილავას მოღვაწეობის მომავალი გზა, ფაქტობრივად, უკვე გამოიკვეთა. მეცნიერების დიდ სამყაროში კარის შესახსნელად ასპირანტურის კურსის გავლა იყო საჭირო. -„ისეთი დიდი იყო ინტერესი, რომ აღარაფერი მახსოვდა, ამ საქმის გარდა. როგორც კი დავამუშავე ეს თემა, ასპირანტურაში გამოცდა ჩავაბარე და 1996 წელს სამეცნიერო კვლევების გასაგრძელებლად მოსკოვში გავემგზავრე... 1998 გარდაიცვალა გიორგი ჭოღოშვილი, ხოლო 2000 წელს – ჩემი სამეცნიერო ხელმძღვანელი, აკადემიკოსი თენგიზ ბურჭულაძე. ამავე პერიოდში გარდამეცვალა მამაც. ასე, რომ დავრჩი უხელმძღვანელოდ, პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობითაც. სტრესი იმდენად დიდი იყო, რომ 2-3 წლის განმავლობაში ვეღარაფერი გავაკეთე. 2003 წლიდან, როდესაც დრომ ოდნავ მიაყუჩა ტკივილები, ახალგაზრდა მეცნიერმა თავის ჩანაწერებს გადახედა. ათვალიერებდა დამწერლობის ნიშნებს, ერთმანეთს ადარებდა შუმერულ და ეგვიპტურ წერით ნიშნებს და მიხვდა, რომ შეეძლო, ფესტოსის დისკოს წარწერების ამოკითხვა. -„შესწავლა დავიწყე B კლასის ხაზოვანი მარცვლოვანი დამწერლობით. ერთმანეთს შევადარე A და B კლასის ხაზოვანი სილაბოგრამები, შემდეგ ეს ნიშნები შევადარე ფესტოსის დისკოს ნახატ-ნიშნებს.გამოვთქვი მოსაზრება, რომ ფესტოსის დისკოზე იყო მარცვლოვან-სიტყვთი ტიპის დამწერლობა. 2006 წლის 25 დეკემბერს თსუ-ს სამეცნიერო წრეს შევთავაზე ფესტოსის დისკოს წარწერის ამოკითხვის შედეგები, რომლის კვლევისას, ძირითადად, ვეყრდნობოდი ჩვენი დიდი მეცნიერების - თამაზ გამყრელიძისა და გივი მაჭავარიანის 1965 წელს გამოცემულ აკადემიურ წიგნს, „სონანტთა სისტემა და აბლაუტი ქართველურ ენებში“. საქმეში ჩაუხედავი ადამიანები ფიქრობენ, რომ თითქოს თანამედროვე მეგრულ ენაზე დაყრდნობით ვაწარმოებ კვლევებს, რაც აბსოლუტურად მოკლებულია მეცნიერულ საფუძველს, რადგან ლინგვისტიკა, როგორც ზუსტი მეცნიერება, კვლევის დროს უპირატესობას ანიჭებს ქართველურ ენათა და დიალექტთა ლექსიკური ერთეულების შედარების პრინციპს და მე, როგორც მეცნიერი, კვლევის პროცესში ვეყრდნობი ლინგვისტურ კანონზომიერებებს. დროის იმ მონაკვეთში, რომელსაც მე ვიკვლევ, საერთო ქართველური ენა დაყოფილი არ იყო სხვადასხვა დიალექტად. იმ პერიოდში იყო მხოლოდ საერთო ქართველური ენა და ამ ენაზე მეტყველებდა ხმელთაშუა და შავიზღვისპირეთში მოსახლე კავკასიური (იგივე ქართველური) მოდგმა. ამ ენაზეა დაწერილი ფესტოსის დისკოსა და A კლასის ხაზოვანი წარწერები. ჩემი ვარაუდით, საერთო ქართველური ენა დაიშალა მოგვიანებით. ამ კონკრეტულ მოსაზრებასაც კვლევა სჭირდება...“ A კლასის ხაზოვანი დამწერლობით შესრულებული ტექსტების კვლევის პროცესში გია კვაშილავამ ფესტოსის დისკოს წარწერაც გაშიფრა. ეს წარწერა „დიდი დედის“, ქალღვთაების, ნანასადმი (იგივეა, რაც ფასიანე, რეა-კიბელე, ინანა, იზიდა, იშთარი, აფროდიტე, ვენერა) მიძღვნილი სავედრებელ-საგალობელია, რომლის ავტორად გია კვაშილავა მოიაზრებს რეა-კიბელეს ქურუმებს, კორიბანტებს. საინტერესოა ისიც, რომ კორიბანტები ფლობდნენ საიდუმლო დამწერლობას, რომლის საბეჭდი „მატრიცები“ ოქროსი იყო და რომელსაც ბერძნული წყარო „ხრისოგრაფიას“ („ოქრომწერლობას“), ანუ ოქროთი წერას უწოდებს. დღეს გია კვაშილავა, გარდა იმისა, რომ დაკავებულია აქტიური პედაგოგიური მოღვაწეობით, ცალკე ნაშრომებად აქვეყნებს თავის კვლევებს A კლასის ხაზოვანი ტექსტების შესახებ, რომელიც უამრავია... - „სანამ ამ ცალკეულ ნაშრომებს ერთად მოვუყრიდე თავს ერთ წიგნში, ჩემმა შრომამ ერთ უტყუარ დასკვნამდე მიმიყვანა: დაბეჯითებით შემიძლია გითხრათ, რომ „ენა ადამიანისთვის ღვთის საჩუქარია“, - ამბობს მეცნიერი. პოსტის რეკლამირება 24 people reached